Το θέμα της οριοθέτησης των παιδιών, για πολλούς γονείς αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα. Τα παιδιά μεγαλώνοντας, ψάχνουν να βρουν την προσωπική τους ταυτότητα και την θέση τους μέσα σε αυτήν, δεν γνωρίζουν πώς να οριοθετούν τον δικό τους χώρο, τι είναι σωστό και τι λάθος, τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται.

Οι περισσότεροι γονείς συνδέουν την προσπάθεια να βάλουν όρια στα παιδιά τους, με τιμωρίες, απαγόρευση και συνεχή άρνηση, τα οποία αποτελούν κακές πρακτικές, καθώς δεν φέρνουν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Επιπλέον, αν και συμφωνούν πως τα όρια είναι σημαντικά, εντούτοις δυσκολεύονται να τα θέσουν, λόγω του ότι φοβούνται μήπως «χάσουν» την αγάπη του παιδιού τους, ανησυχούν μην περιορίσουν την ελευθερία έκφρασης και το πνεύμα του, δεν θέλουν να εφαρμόσουν τους κανόνες πειθαρχίας που δέχτηκαν οι ίδιοι ως παιδιά από τους γονείς τους, ή απουσιάζουν πολλές ώρες από το σπίτι και τις ελάχιστες ώρες που περνούν μαζί τους δεν θέλουν να βάζουν κανόνες πειθαρχίας.

Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να χάνουν την σταθερότητά τους στο μεγάλωμα του παιδιού και εκείνο να καταλήγει ανεξέλεγκτο, αλλά και συγχυσμένο.

Τα όρια βοηθούν το παιδί να ανακαλύψει τον κόσμο του, να εξελιχθεί, να αυτονομηθεί ως υπεύθυνο άτομο στη κοινωνία και να χτίσει εμπιστοσύνη στον εαυτό του, να μεγαλώσει υπεύθυνα, με επιλογές δικές του και να αποκτήσει συναισθηματική ασφάλεια.

Πώς όμως ένα παιδί θα αποκτήσει όρια;
Οι γονείς είναι τα πρώτα πρότυπα μίμησης του παιδιού. Όταν οι γονείς παρέχουν ένα σταθερό πλαίσιο, με εμπιστοσύνη, ειλικρίνεια και σταθερές συμπεριφορές, τότε το παιδί με πολύ εύκολο τρόπο θα μάθει, μιμούμενο τις συμπεριφορές τους.

Βάζοντας όρια ανά ηλικία: 

Μέχρι ενός έτους:  

Σε αυτή την ηλικία το παιδί ξεκινά να ακουμπάει, να δοκιμάζει και να θέλει να μάθει και να εξερευνήσει τα πάντα με το σώμα του. Είναι πολύ σημαντικό να ξεκινήσετε να βάζετε όρια στο παιδί από αυτή την ηλικία, έτσι ώστε να έχετε γερά θεμέλια στην μετέπειτα προσπάθεια σας για όρια και πειθαρχία. Σε αυτή την ηλικία πρέπει να είστε αρκετά σταθεροί στις απόψεις σας και πρέπει να τα αφήσετε να καταλάβουν πόσο επικίνδυνο είναι αυτό που κάνουν. Να αφήσετε το παιδί να δοκιμάσει το τι είναι κακό (να μην ακουμπά στο μάτι της κουζίνας) και όταν το κάνει και κλάψει, όσο δύσκολο και αν ακούγετε, πρέπει να το αφήσετε λίγο να κλάψει πριν το πάρετε αγκαλιά για να αντιληφθεί πως όντος αυτό που έκανε έβλαψε την σωματική του ακεραιότητα και ότι, όταν του λέγατε πως δεν πρέπει να ακουμπά, είχατε δίκαιο. Με την επιβράβευση για την καλή του συμπεριφορά και το μάλωμα για την κακή, θα αρχίσει σιγά-σιγά να καταλαβαίνει την διαφορά του σωστού και του λάθους. Λόγω του μικρού της ηλικίας, όταν ένα παιδί κάνει μια κακή πράξη, για παράδειγμα να αρπάζει και να πετάει διάφορα αντικείμενα κάτω, τότε πρέπει να του αποσπάσουμε την προσοχή για να ασχοληθεί με κάτι άλλο ή να αγνοούμε εντελώς την συμπεριφορά για να μην την ενισχύσουμε.

Το παιδί σε αυτή την φάση έχει ανάγκη από τα σημαντικά πρόσωπα της ζωής του, συνήθως την μαμά και τον μπαμπά. Προσπαθήστε ως γονείς να καλύψετε τις ανάγκες του βρέφους με τροφή, άγγιγμα, αγκαλιά, χαμόγελο και την γενική φροντίδα του.

1 έως 3 ετών: 

Αυτό το χρονικό διάστημα είναι σημαντικό όσον αφορά στην συνέπεια και στην τήρηση των κανόνων. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά ξεκινάνε τα πείσματα και τα ξεσπάσματα. Αυτή είναι η ηλικία των πρώτων εκρήξεων των παιδιών, οπότε ψυχραιμία! Σε αυτό το στάδιο είναι πολύ σημαντικό να συνεχίσετε να μιλάτε στο παιδί σας και να του εξηγείτε όσες φορές χρειαστεί το τι είναι σωστό και τι λάθος, το τι επιτρέπεται και τι όχι. Θα υπάρξουν πολλές εκρήξεις και πείσματα μέχρι το παιδί να αντιληφθεί αυτό που θέλετε. Το κλειδί για να το επιτύχετε είναι η αγάπη σας, η υπομονή σας και η σταθερότητα σε αυτό που λέτε. Είναι σημαντικό να θυμάστε να παίρνετε βαθιές ανάσες για να μην ξεσπάσετε άγρια, και να θυμάστε πως η τιμωρία δεν πρέπει να είναι εκδικητική προς το παιδί, αλλά να στρέφετε προς την πράξη του παιδιού.

Το παιδί σε αυτό το στάδιο ξεκινά να είναι πιο σταθερό συναισθηματικά. Μαθαίνει να εκφράζει τις διαθέσεις του, έχει περιέργεια για όλα όσα το περιβάλλουν, ασκεί έλεγχο στο σώμα του και επιδιώκει να κατακτήσει τον κόσμο γύρω του. Χαρακτηριστικό αυτής της ηλικίας είναι η άρνηση τύπου «όχι, δεν θέλω… όχι, δεν το κάνω», η οποία συχνά συνοδεύεται από επίμονο κλάμα και ουρλιαχτά. Αυτή η αντίδραση είναι φυσιολογική, εφόσον το παιδί θέλει να διαφοροποιηθεί από τους γονείς του. Οι γονείς χρειάζεται με σοβαρό ύφος και σταθερή φωνή, κοιτώντας το παιδί στα μάτια, να πουν για παράδειγμα «δεν χτυπάμε τα άλλα παιδάκια, ούτε τους παίρνουμε τα παιχνίδια τους ενώ παίζουν».

3 έως 5 ετών: 

Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία αναπτύσσουν ορισμένες πλευρές της προσωπικότητας τους και διαμορφώνουν τον χαρακτήρα τους. Για να μην υπάρξει αρνητική επίδραση στην διαμόρφωση του χαρακτήρα του παιδιού, οι γονείς πρέπει να κρατούν μια στάση που θα χαρακτηρίζεται από αποφασιστικότητα, σταθερότητα και να μην είναι τιμωρητική. Επίσης, σε αυτή την ηλικία αρχίζουν να καταλαβαίνουν τι είναι σωστό και τι λάθος. Για να θέσουμε τα όρια σε αυτή την φάση, εξηγούμε τους λόγους που θέτουμε όρια και απαντάμε σε τυχόν ερωτήσεις του παιδιού. Ακούμε τις ανάγκες και αυτό που θέλει να μας πει το παιδί. Δεν θέτουμε όρια όταν το παιδί είναι θυμωμένο, δίνουμε χρόνο σε αυτό και σε εμάς. Δίνουμε εναλλακτικές λύσεις στο παιδί για να μπορεί να διαλέξει και να πάρει αποφάσεις για εκείνο. Σε αυτή την ηλικία εδραιώνονται ο σεβασμός, ο αυτοέλεγχος και η συνέπεια. Το να έχεις όρια σημαίνει πάνω απ’ όλα να σέβεσαι τα όρια του άλλου. Και ένα παιδί που έχει μάθει να τηρεί τα όρια δεν θα επιτρέψει εύκολα να καταπατήσουν τα δικά του.

Γράφει η Γεωργία Αντωνίου

Σχολική/Εκπαιδευτική Ψυχολόγος